آﺷﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ دﻳﺎﺑﺖ
ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ. ﻣﺎ در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻛﻮدﻛﺎﻧﯽ را میﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺰﻣﻦ ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﻓﺮد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرى دﻳﺎﺑﺖ در ﺻﻮرت ﻋﺪم درﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﺑﻪ ﻣﺮور دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ در ﻛﺎرﻛﺮد اﻋﻀﺎى ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺑﺪﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ، ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب روش ﺻﺤﻴﺢ زﻧﺪﮔﯽ از ﺑﺮوز ﻋﻮارض ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮى ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﻛﻮدک ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده، ﺑﻪ آﻣﻮزش ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﻮد و ﻣﻬﺎر دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻴﺎز دارد. ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﻮدﻛﺎن، واﻟﺪﻳﻦ و ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﺪارس راه ﻫﺎى ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮى از ﺑﺮوز دﻳﺎﺑﺖ و ﻋﻮارض آن و ﻧﻴﺰ ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﻮدک ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ در ﻣﺪرﺳﻪ را ﻓﺮا ﮔﻴﺮﻧﺪ.
دﻳﺎﺑﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟
دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻴﻤﺎرى اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﭘﺎره اى از اﺧﺘﻼﻻت ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎﺧﺘﯽ در ﺑﺪن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﺷﺎه ﻋﻼﻣﺖ آن ﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻨﺪﺧﻮن اﺳﺖ. ﮔﻠﻮﻛﺰ از ﻏﺬاﻫﺎﻳﯽ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮرﻳﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ در ﺑﺪن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﯽ رود و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژى در ﺑﺪن ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﻋﻀﻮى در ﺑﺪن ﻛﻪ ﭘﺎﻧﻜﺮاس ﻳﺎ ﻟﻮزاﻟﻤﻌﺪه ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺎده اى ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﺎده ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﻠﻮﻛﺰ وارد ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﺪن ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد. در ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﺧﻴﻠـﯽ ﻛﻢ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺳﻠﻮل ﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪ. در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ از ﺧﻮن وارد ﺳﻠﻮل ﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار ﻗﻨﺪﺧﻮن ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود.
ﻛﻮدﻛﺎن دﻳﺎﺑﺘﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮع 1 ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﺎﻧﻜﺮاس ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ. در ﻣﻮارد ﻛﻢ ﺗﺮى ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮع 2 دﭼﺎر ﺷﻮﻧﺪ (ﻛﻪ در ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ دﻳﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد) اﻣﺮوزه ﺷﻴﻮع این ﻧﻮع از دﻳﺎﺑﺖ در ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن 10-20 ﺳﺎﻟﻪ ﭼﺎق رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ.
چگونه می توانیم امکان ابتلا به دیابت را کاهش دهیم؟
مواردی که در ابتلا به این بیماری موثر بوده و به پیش رفت آن کمک می کنند عبارتند از :
1- چاقی
2- بی حرکتی
3- عادات غذایی نادرست
“با انجام اقدامات صحیح از دیابت فاصله بگیریم”
ورزش کرده و فعالیت بدنی خود را بیش تر کنیم.
برنامه غذایی صحیحی داشته باشیم و وزن بدن خود را در محدوده طبیعی نگاه داریم.
چرا ورزش و فعالیت بدنی به ما کمک می کند؟
ورزش باعث می شود که همیشه احساس خوبی داشته باشید. فعالیت، بدن را سالم نگه می دارد و به شما انرژی م یدهد. با کمک ورزش بهتر فکر می کنید و در مدرسه نیز هوشیارتر خواهید بود.ورزش به شما قدرت می دهد و باعث می شود که وزن طبیعی داشته باشید، با ورزش کردن چربی ها می سوزند و عضلات تقویت می شوند. همچنین استخوان هایتان محکم شده و انعطاف پذیری بدن تان افزایش می یابد یعنی می توانید به راحتی بدن خود را خم کنید. فعالیت بدنی سبب می شود که آرام تر بوده و بهتر بخوابید و ظاهری زیبا و قدرتمند داشته باشید.
چه ورزش هایی را می توان انجام داد؟
کودکان دیابتی نیز مانند هم سالان خود می توانند تمام ورزش ها را انجام دهند، فقط باید برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند. انواع مختلفی از ورزش وجود دارند. معمولا” فعالیت بدنی، قندخون را پایین می آورد ولی گاهی نیز بعد از ورزش قندخونتان بالا می رود که می تواند به دلیل اضطراب و یا هیجان باشد. گاهی نیز ممکن است قندخون در طی ساعات بعد از ورزش و یا شب هنگام کاهش پیدا کند.
چه مدت ورزش کنیم ؟
اگر قبلا فعالیت بدنی نداشته اید، ورزش را به آهستگی آغاز کنید.
ابتدا در هر روز، زمان کمی ورزش کنید و به تدریج این زمان را افزایش دهید و حداکثر به 60 دقیقه یک روز در میان برسانید. می توانید هنگام پیاده روی، قدم های خود را شمرده و کم کم آن را زیاد کنید.
کودکان دیابتی آیا می دانید قبل از شروع ورزش چه باید بکنید؟
قندخونتان را قبل و بعد از ورزش، و در زمان ورزش اندازه گیری کنید تا تاثیر ورزش را برمقدار آن ببینید. اگر انسولین تزریق می کنید، ممکن است لازم باشد مقدار آن را تغییر دهید. اطمینان حاصل کنید که حین ورزش و بعد از آن کارت هویت مخصوص افراد دیابتی را به همراه داشته باشید. اگر قبل از شروع ورزش قندخونتان کم تر از 100 یا بیش تر از 250 میلی گرم در دسی لیتر بود ورزش نکنید. یک تا دو لیوان آب یا مایعات غیر شیرین بنوشید.
برای درمان افت قندخون، آب میوه، خرما و یا حبه قند به همراه داشته باشید. به محض بروز علایم افت قند از آن ها استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که افت قندخون ممکن است تا ساعت ها بعد از ورزش نیز ادامه یابد.
اگرقرار است به مدت طولانی ورزش کنید، قبل از ورزش یک میان وعده اضافی مصرف نمایید.
چه چیز و چگونه باید بخوریم؟
برنامه غذایی یک کودک دیابتی با همسالانش تفاوتی ندارد و شما باید از همه گروه های غذایی استفاده کنید. شش گروه اصلی مواد غذایی شامل نان و غلات، میوه، سبزیجات، شیر و لبنیات، گوشت ها و مواد پروتئینی، چربی ها و شیرینی ها هستند.
مقدارغذایی که باید بخورید به سن، جنس، وزن و مقدار فعالیت شما بستگی دارد و باید به اندازه ای باشد که قندخونتان در محدوده طبیعی باقی بماند.
اگرانسولین مصرف می کنید زمان، مقدار و ترکیب غذایتان باید با توجه به مقدارو زمان تزریق انسولین و فعالیت بدنیتان تنظیم شود.
هیچ یک از وعده های غذایی را حذف نکنید و به آرامی و با حوصله غذا بخورید تا در اثر پرخوری اضافه وزن پیدا نکنید.
والدین شما می توانند غذا و یا میان وعده را در خانه آماده کرده و یا اگر در مدرسه غذا می خورید با توجه به نوع و مقدار غذایی که داده می شود، مقدار انسولینتان را تنظیم کنند.
برای شرکت در جشن های مدرسه چه باید کرد؟
در گذشته افراد دیابتی اجازه خوردن مواد قندی را نداشتند. اما امروزه می دانیم غذایی وجود ندارد که یک دانش آموز دیابتی نتواند بخورد. پس والدینتان را از برگزاری جشن آگاه کرده و بدانید که قرار است چه چیزهایی در این مراسم داده شود تا مقدار انسولین و یا فعالیت بدنی خود را با توجه به آن تنظیم کنید.
نوشابه بدون قند بنوشید.
به جای یک ظرف بزرگ سیب زمینی سرخ کرده ظروف کوچک تر را انتخاب کنید.
به جای چیپس، میوه خشک مثل برگه و لواشک میل کنید.
آن روز به جای استفاده از ماشین، پیاده به منزل باز گردید.
آیا امتحانات تغییری در قندخون ایجاد می کنند؟
گاهی در زمان برگزاری امتحانات به دلیل اضطراب و نگرانی، شاهد افزایش یا کاهش قندخون خواهید بود.
اطمینان پیدا کنید که وسایل مورد نیاز برای اندازه گیری قندخون و نیزکربوهیدرات اضافی به همراه دارید. لازم است که والدین تان احتمال نیاز به دفع ادرار بیش از حد معمول و مصرف کربوهیدرات در حین انجام امتحان را به معلم شما یادآوری کنند.
در موقع رفتن به اردو چه باید کرد؟
رفتن به اردو با شادی و فعالیت زیادی همراه است. مانند روزهای ورزش، شرکت در اردو نیز ممکن است سبب افت قندخون یا بالارفتن آن شود.
به یاد داشته باشید که در مورد تصمیم خود در باره ی رفتن به اردو با والدین تان صحبت کنید چرا که ممکن است لازم شود مقادیر انسولین و یا برنامه غذایی شما تغییر یابد.
به همراه داشتن وسایل لازم برای اندازه گیری قند خون، تزریق انسولین و گلوکاگون و مواد غذایی حاوی کربوهیدرات را فراموش نکنید.
معلمین گرامی روی صحبت ما با شماست
اگر دانش آموز مبتلا به دیابت دارید بدانید:
1- کودکان مبتلا به دیابت، ممکن است با یک دیگر متفاوت باشند.
انسولین، مقدارغذا، ورزش، بیماری، اضطراب و هر تغییری در برنامه روزانه ممکن است مقدار قندخون را تغییر دهند.
2- علائم افت قندخون در هر کودک دیابتی با کودکان دیگر متفاوتند.
3- موقعیت ویژه این دانش آموزان را در نظر بگیرید.
گاهی لازم است علاوه بر ساعات تغذیه و به محض احساس افت قند خون حتی در ساعات درسی، کودک یک ماده حاوی قند ساده بخورد.
در بعضی موارد هم اگر کودک خوردن میان وعده را فراموش کرد، این وظیفه شماست که به او یادآوری کنید.
4- هرگز به دانش آموز خود برچسب نزنید
هیچ گاه کودکی را با نام دیابتی از سایر دوستانش جدا نکنید. این کودکان تمایل دارند مانند سایر دانش آموزان کلاس با آنها رفتار شود.
5- دل سوزی نکنید
این کودکان به دل سوزی شما نیاز ندارند بلکه می خواهند آن ها را درک کنید، بپذیرید و حمایت کنید.
6- همیشه آماده باشید
همیشه یکی از انواع قندهای سریع الاثر را به همراه داشته باشید، بخصوص هنگام ترک مدرسه مثلا” در گردش های علمی. بهترین شکل آن آب میوه پاکتی است.
7- ازدیگران کمک بگیرید
اگر کودک دچار افت قند شد هرگز او را تنها نگذارید و در این مواقع درصورت ترک کلاس نیز کسی را همراه او بفرستید.
8- برای خروج کودک از کلاس سخت گیر نباشید
اجازه دهید کودک در مواقع لازم به راحتی از دست شویی استفاده کند، چرا که وی به دنبال افزایش قندخون تکرر ادرار پیدا می کند و نیز مایعات بیش تری می نوشد.
9- صبور باشید
افزایش و کاهش قندخون ممکن است تمرکز و یاد گیری کودک را کاهش دهد. تغییر در نمرات کودک ممکن است به همین دلیل باشد پس گاهی لازم است مطالب را مجددا” برایش تکرار کنید.
10- هم کاری یک اصل است
ارتباط خود را با والدین کودک و مربی بهداشت حفظ کنید تا در مواقع لزوم بتوانید کمک کنید.
11- آگاهی توانایی است در ارتقای آن بکوشید.
سعی کنید بیش از پیش در باره دیابت بیاموزید. افزایش مهارت شما درانجام کارهایی مثل اندازه گیری قندخون یا تزریق انسولین و گلوکاگون باعث می شود که کودک، والدین او و حتی خود شما احساس امنیت و آرامش بیش تری داشته باشید.
منبع : پژوهـشکده علـوم غـدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهـران