عوارض دیابت چیست؟
بالا بودن قندخون در مدت طولانی سبب ایجاد عوارض و مشکلاتی در فرد دیابتی میشود. بالا بودن قندخون میتوانـد بـه قـسمتهـای مختلف بدن مثل قلب و عروق و کلیه صدمه برساند، که قابـل پـیش گیری بوده و یا میتوان روند آن را آهستهتـر نمـود. دیابـت بیمـاری مزمنی است کـه توسـط شـما بـا کمـک گـروه پزشـکی، خـانواده و دوستانتان قابل کنترل است.
این کتابچه برای توضیح مشکلات قلـب و عروقـی ناشـی از دیابـت تهیه شده است. شما میتوانید چیزهایی از آن یاد بگیرید که با بهکـار بستن روزانه آن ها، سالم بمانید و از بـروز مـشکلات قلبـی عروقـی ناشی از دیابت پیش گیری کنید.
دیابت نهفته چیست؟
دیابت نهفته وضعیتی است که در آن قندخون افزایش یافته اما به حـدی نیست که به آن دیابت گفته شود. اغلب افرادی کـه در وضـعیت دیابـت نهفته هستند در طی10 سال به دیابت مبتلا میشوند. در ایـن افـراد نیـز خطر بروز بیماریهای قلبی و مشکلات عروقی افزایش مییابد. در ایـن افراد با انجام فعالیت بدنی و کاهش وزن متوسط میتوان ایجاد دیابت را به تأخیر انداخت و خطر بروز این عوارض را کاهش داد.
بیماریهای قلبی و عروقی
بیماریهای قلب و عروق علت اصلی مـرگومیـر و از عوامـل مهـم ایجاد ناتوانی های افراد دیابتی هـستند. خطـر بـروز حـوادث قلبـی- عروقی در بیماران دیابتی 2 برابر افراد دیگـر اسـت. در حقیقـت 65 درصد بیماران دیابتی به علت این عوارض (حوادث قلبی و عروقـی) جان خود را از دست میدهند و تقریباً 70 درصد بیمـاران دیـابتی از افزایش خطر حمله قلبی در اثر دیابت آگـاه نیـستند. وقتـی شـما بـه بیماری دیابت مبتلا هستید، یعنی:
1 .شما 2 تا 4 برابر افراد دیگـر در معـرض خطـر بـروز حـوادث عروق مغز و حملات قلبی هستید.
2 .احتمال مرگ شما به علت حمله قلبی بیشتر از کسانی است کـه به دیابت مبتلا نیستند.
3 .خطر مرگ ناگهانی شما به علت حمله قلبی برابر افرادی اسـت که یک بار حمله قلبی داشتهاند. این است که دیابـت را معـادل وجود بیماری قلبی میدانند.
4 .مهم ترین علـت ایجـاد بیمـاریهـای قلبـی- عروقـی، تـصلب شرایین است. تصلب شرایین سبب میشود کـه سـرخرگهـای گوناگونی که به قسمتهای مختلـف بـدن خـون مـیرسـانند، بهتدریج سختتر و تنگتر شوند و توانـایی آنهـا بـرای انتقـال اکسیژن و مواد غذایی به سلولهای بدن کـاهش یابـد. عـواملی هستند کـه موجـب سـریع تـر شـدن فراینـد تـصلب شـرایین میگردند و در صورت وجـود آنهـا احتمـال پیـدایش بیمـاری قلبی- عروقی افزایش پیدا میکند.
خطر بروز حوادث قلبی- عروقی در بیماران دیابتی 2 برابر افراد دیگر است.
برای پیش گیری از پیدایش بیماریهای قلبی- عروقی و مرگومیر و عـوارض ناشـی از آنهـا، بایـد ایـن عوامـل خطـر را بـشناسید و بـه توصیه های پزشکی توجه نمایید.
عوامل خطر برای بروز بیماریهای قلـب و عـروق عبارتنـد از: سـن بالا، جنس مذکر، سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس، فشار خـون بالا، افزایش چربی خون (به ویژه کلـسترول)، دیابـت قنـدی، سـیگار کشیدن، چاقی، کم تحرکی (انجام ندادن فعالیت های بدنی) و اخـتلال در انعقاد خون. زنان دیابتی نسبت به مردان دیابتی در معـرض خطـر بیشتری برای بروز این عوارض هستند. یکی از عوامل خطرساز بروز بیماریهای قلبی و حوادث عروقـی مغـز، داشـتن سـابقه خـانوادگی بیماری قلبی- عروقی است. اگر یک نفر از افراد خانواده شما سـابقه ابتلا به بیماریهای قلبی- عروقی زودرس (در مـردان کمتـر از 55 و در زنان کمتر از 65 سال) را دارد شما در معرض خطر بیشتری برای پیدایش این بیماری ها هستید.البته شما نمیتوانید این عامل خطرساز را تغییر دهید اما سایر عوامل خطر را می توانید کنترل کنید.
دیابت ایجاد تصلب شرایین و تنگ شدن سرخرگ ها را تسریع مـی کنـد. این تنگی سبب تنگ شدن یا حتی انسداد مسبر جریان خون به قلب، مغـز و سایر قسمتهای بدن و نهایتاً بروز حمله قلبی یا مغزی میشود. با توجه به این که دیابت از جمله عوامل خطر بروز بیمـاریهـای قلبـی- عروقـی است و معمـولاً بـا عوامـل خطـر دیگـر همراهی دارد (و گاهی شاید ایجاد کننـده آنها باشد)، مبتلایان به دیابت باید بیش از دیگران مراقب سـلامت قلـب و عـروق خود باشند. پژوهشهای پزشکی متعددی نـشان داده انـد کـه عوامـل خطـر قلبـی- عروقی درمبتلایان به دیابت نوع 2 شایع تر هستند.
بیماریهای قلبی- عروقی را میتوان به سه گروه عمده تقسیم کرد:
- بیماریهای عروق کرونر قلب
- حوادث عروقی مغز
- بیماریهای رگهای محیطی
قلب و عروق چه کاری انجام میدهند؟
قلب یک اندام عضلانی (به اندازه مشت گره کرده انسان) است که در هر دقیقه بـه طـور متوسط 60 تا 100 بار میتپد و خـون را در سراسر بدن به گردش درمـیآورد. بـا عمـل قلــب، اکــسیژن و مــواد غــذایی (خــون اکسیژندار) به اندامهـای بـدن مـیرسـند و مواد زائد ناشی از فعالیتهای سلول ها نیـز دفع می شوند. به این صورت که قلب خـون را بـه داخـل رگهـای بزرگی به نام سرخرگ تلمبه می کند و از این طریـق خـون بـه همـه اندام ها می رسد. در هر اندام شاخههای بـاریکی بـه نـام مـویرگ از سرخرگ ها جدا می شوند که مواد غذایی و اکسیژن موجود در خون از خلال دیواره نازک آن ها به سلولهای بدن انتقال می یابد. سـپس خونی که مواد زائد سلولهای بدن را دریافت کـرده اسـت از طریـق سیاهرگ ها جمع آوری شده و به قلب باز می گردد تا پس از تصفیه شدن در کبد و کلیه و اکسیژن گیری در ریه، دوبـاره مـسیر گردشـی خود در بدن را آغاز نماید.
بیماریهای عروق کرونر قلب
برای این که عضله قلب بتواند کار خود را به درستی انجام دهد بایـد موادغذایی و اکسیژن را از طریق مویرگ هـا از خـون دریافـت کنـد. خونرسانی به عضله قلب توسط رگ هایی موسوم به «سرخرگهای کرونر» صورت میگیرد. هرچه قلـب فعالیـت بیـشتری داشـته باشـد (مثلاً هنگام فعالیتهـای سـنگین یـا اضـطراب و تـنش)، بـه خـون بیشتری احتیاج خواهد داشت. سرخرگهای کرونر باید بتواننـد ایـن افزایش نیاز را تأمین کنند وگرنه سلولهای عـضله قلـب بـا مـشکل روبرو خواهند شد.
تصلب شرایین و همچنین پیدایش لخته درون رگهای کرونر سـبب میشود که خونرسانی به سلولهای عضله قلب کاهش یابد. در ایـن صورت عضله قلب با کمبود اکسیژن و مواد غذایی مواجه می شـود. در نتیجه کمبود اکسیژن و مواد غذایی و انباشت مواد زائد در عـضله قلب، دردی پدید میآید که به «درد قلبی» یا «آنژین صدری» معروف است. اگر سرخرگ کرونر بهطور کامل (بهوسیله تنگی شدید یا لخته خون) بسته شود، سلولهـای قلبـی مربـوط بـه حـوزه آن سـرخرگ خواهند مرد که به این وضعیت «انفارکتوس یا سکته قلبی» میگویند. گاهی نیز در اثر اختلال شـدید و گـسترده در کـارکرد عـضله قلـب، مرگ ناگهانی رخ میدهد.
چه اقداماتی انجام دهیم تا با وجود مشکلات دیابتی سالم بمانیم؟
از برنامه غذایی که توسط پزشک یا کارشناس تغذیه طـرحریـزی شـده است پیروی کنید. همه وعدههای غذایی را به موقع مصرف کنید. به ازای هر 1000 کالری، 14 گرم فیبر در رژیـم غــذایی مــصرف کنیــد. مقــدار فیبــر (سبزیجات) غـذا را بـه تـدریج افـزایش دهید تا دچار مشکلات گوارشی نشوید.
حـداقل 5 روز در هفتـه هـر روز بـه مدت 30 دقیقه ورزش کنید و با پزشکتان در مورد ورزشی که برای شما مناسب تـر است مشورت نمایید. وزن مناسب خود را حفظ کنید.
داروهـای خـود را هـر روز سـر سـاعت مصرف کنید.
قندخون خود را هر روز کنترل کنید و آن را در دفترچـه مخـصوصی یادداشت کنید. اگر2 تا 3 نوبت قندخون خیلی بالا و یا خیلـی پـایین داشتید با پزشکتان در این باره مشورت کنید.
هر روز مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید. پاهایتان را روزانه از نظر قرمزی، ورم و …. کنترل کنید.
سیگار نکشید. اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید.
با تیم پزشکی خـود در مـورد نحـوه تـرک سـیگار مشورت کنید.
مصرف روزانه آسپیرین با مقدار کم خطر بروز حملات قلبـی و حـوادث عروقـی مغـز را در بــسیاری از افــراد کــاهش مــیدهــد. مــصرف آســپیرین بــرای افــراد در معــرض خطــر بیماریهای قلبی عروقی مانند بیمـاران دیـابتی و افـراد دارای فـشار خون بالا مفید است. اگر علت خاصی برای عـدم دریافـت آسـپیرین (حساسیت به دارو، سابقه خون ریزی گوارشی، بیماری کبـدی و …) وجود دارد با تیم پزشکی خود مشورت کنید.