آﺷﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ دﻳﺎﺑﺖ
ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ. ﻣﺎ در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻛﻮدﻛﺎﻧﯽ را میﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺰﻣﻦ ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﻓﺮد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرى دﻳﺎﺑﺖ در ﺻﻮرت ﻋﺪم درﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ، ﺑﻪ ﻣﺮور دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ در ﻛﺎرﻛﺮد اﻋﻀﺎى ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺑﺪﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ، ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب روش ﺻﺤﻴﺢ زﻧﺪﮔﯽ از ﺑﺮوز ﻋﻮارض ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮى ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﻛﻮدك ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده، ﺑﻪ آﻣﻮزش ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﻮد و ﻣﻬﺎر دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻴﺎز دارد. ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﻮدﻛﺎن، واﻟﺪﻳﻦ و ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﺪارس راه ﻫﺎى ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮى از ﺑﺮوز دﻳﺎﺑﺖ و ﻋﻮارض آن و ﻧﻴﺰ ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﻮدك ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ در ﻣﺪرﺳﻪ را ﻓﺮا ﮔﻴﺮﻧﺪ.
دﻳﺎﺑﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟
دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻴﻤﺎرى اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﭘﺎره اى از اﺧﺘﻼﻻت ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎﺧﺘﯽ در ﺑﺪن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ آﻳﺪ و ﺷﺎه ﻋﻼﻣﺖ آن ﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻨﺪﺧﻮن اﺳﺖ. ﮔﻠﻮﻛﺰ از ﻏﺬاﻫﺎﻳﯽ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮرﻳﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﻳﺪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ در ﺑﺪن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﯽ رود و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژى در ﺑﺪن ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﻋﻀﻮى در ﺑﺪن ﻛﻪ ﭘﺎﻧﻜﺮاس ﻳﺎ ﻟﻮزاﻟﻤﻌﺪه ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺎده اى ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﺎده ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﻠﻮﻛﺰ وارد ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﺪن ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد. در ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ آن ﺧﻴﻠـﯽ ﻛﻢ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺳﻠﻮل ﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از آن اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨـﺪ. در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻠﻮﻛﺰ از ﺧﻮن وارد ﺳﻠﻮل ﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار ﻗﻨﺪﺧﻮن ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود.
ﻛﻮدﻛﺎن دﻳﺎﺑﺘﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮع 1 ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ، در اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﺎﻧﻜﺮاس ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ. در ﻣﻮارد ﻛﻢ ﺗﺮى ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ ﻧﻮع 2 دﭼﺎر ﺷﻮﻧﺪ (ﻛﻪ در ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ ﺑﻴﺶ ﺗﺮ دﻳﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد) اﻣﺮوزه ﺷﻴﻮع این ﻧﻮع از دﻳﺎﺑﺖ در ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن 10-20 ﺳﺎﻟﻪ ﭼﺎق رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ.
چگونه مي توانيم امكان ابتلا به ديابت را كاهش دهيم؟
مواردي كه در ابتلا به اين بيماري موثر بوده و به پيش رفت آن كمك مي كنند عبارتند از :
1- چاقي
2- بي حركتي
3- عادات غذايي نادرست
“با انجام اقدامات صحيح از ديابت فاصله بگيريم”
ورزش كرده و فعاليت بدني خود را بيش تر كنيم.
برنامه غذايي صحيحي داشته باشيم و وزن بدن خود را در محدوده طبيعي نگاه داريم.
چرا ورزش و فعاليت بدني به ما كمك مي كند؟
ورزش باعث مي شود كه هميشه احساس خوبي داشته باشيد. فعاليت، بدن را سالم نگه مي دارد و به شما انرژي م يدهد. با كمك ورزش بهتر فكر مي كنيد و در مدرسه نيز هوشيارتر خواهيد بود.ورزش به شما قدرت مي دهد و باعث مي شود كه وزن طبيعي داشته باشيد، با ورزش كردن چربي ها مي سوزند و عضلات تقويت مي شوند. همچنين استخوان هايتان محكم شده و انعطاف پذيري بدن تان افزايش مي يابد يعني مي توانيد به راحتي بدن خود را خم كنيد. فعاليت بدني سبب مي شود كه آرام تر بوده و بهتر بخوابيد و ظاهري زيبا و قدرتمند داشته باشيد.
چه ورزش هايي را مي توان انجام داد؟
كودكان ديابتي نيز مانند هم سالان خود مي توانند تمام ورزش ها را انجام دهند، فقط بايد برنامه ريزي دقيق تري داشته باشند. انواع مختلفي از ورزش وجود دارند. معمولا” فعاليت بدني، قندخون را پايين مي آورد ولي گاهي نيز بعد از ورزش قندخونتان بالا مي رود كه مي تواند به دليل اضطراب و يا هيجان باشد. گاهي نيز ممكن است قندخون در طي ساعات بعد از ورزش و يا شب هنگام كاهش پيدا كند.
چه مدت ورزش كنيم ؟
اگر قبلا فعاليت بدني نداشته ايد، ورزش را به آهستگي آغاز كنيد.
ابتدا در هر روز، زمان كمي ورزش كنيد و به تدريج اين زمان را افزايش دهيد و حداكثر به 60 دقيقه يك روز در ميان برسانيد. مي توانيد هنگام پياده روي، قدم هاي خود را شمرده و كم كم آن را زياد كنيد.
كودكان ديابتي آيا مي دانيد قبل از شروع ورزش چه بايد بكنيد؟
قندخونتان را قبل و بعد از ورزش، و در زمان ورزش اندازه گيري كنيد تا تاثير ورزش را برمقدار آن ببينيد. اگر انسولين تزريق مي كنيد، ممكن است لازم باشد مقدار آن را تغيير دهيد. اطمينان حاصل كنيد كه حين ورزش و بعد از آن كارت هويت مخصوص افراد ديابتي را به همراه داشته باشيد. اگر قبل از شروع ورزش قندخونتان كم تر از 100 يا بيش تر از 250 ميلي گرم در دسي ليتر بود ورزش نكنيد. يك تا دو ليوان آب يا مايعات غير شيرين بنوشيد.
براي درمان افت قندخون، آب ميوه، خرما و يا حبه قند به همراه داشته باشيد. به محض بروز علايم افت قند از آن ها استفاده كنيد. به خاطر داشته باشيد كه افت قندخون ممكن است تا ساعت ها بعد از ورزش نيز ادامه يابد.
اگرقرار است به مدت طولاني ورزش كنيد، قبل از ورزش يك ميان وعده اضافي مصرف نماييد.
چه چيز و چگونه بايد بخوريم؟
برنامه غذايي يك كودك ديابتي با همسالانش تفاوتي ندارد و شما بايد از همه گروه هاي غذايي استفاده كنيد. شش گروه اصلي مواد غذايي شامل نان و غلات، ميوه، سبزيجات، شير و لبنيات، گوشت ها و مواد پروتئيني، چربي ها و شيريني ها هستند.
مقدارغذايي كه بايد بخوريد به سن، جنس، وزن و مقدار فعاليت شما بستگي دارد و بايد به اندازه اي باشد كه قندخونتان در محدوده طبيعي باقي بماند.
اگرانسولين مصرف مي كنيد زمان، مقدار و تركيب غذايتان بايد با توجه به مقدارو زمان تزريق انسولين و فعاليت بدنيتان تنظيم شود.
هيچ يك از وعده هاي غذايي را حذف نكنيد و به آرامي و با حوصله غذا بخوريد تا در اثر پرخوري اضافه وزن پيدا نكنيد.
والدين شما مي توانند غذا و يا ميان وعده را در خانه آماده كرده و يا اگر در مدرسه غذا مي خوريد با توجه به نوع و مقدار غذايي كه داده مي شود، مقدار انسولينتان را تنظيم كنند.
براي شركت در جشن هاي مدرسه چه بايد كرد؟
در گذشته افراد ديابتي اجازه خوردن مواد قندي را نداشتند. اما امروزه مي دانيم غذايي وجود ندارد كه يك دانش آموز ديابتي نتواند بخورد. پس والدينتان را از برگزاري جشن آگاه كرده و بدانيد كه قرار است چه چيزهايي در اين مراسم داده شود تا مقدار انسولين و يا فعاليت بدني خود را با توجه به آن تنظيم كنيد.
نوشابه بدون قند بنوشيد.
به جاي يك ظرف بزرگ سيب زميني سرخ كرده ظروف كوچك تر را انتخاب كنيد.
به جاي چيپس، ميوه خشك مثل برگه و لواشك ميل كنيد.
آن روز به جاي استفاده از ماشين، پياده به منزل باز گرديد.
آيا امتحانات تغييري در قندخون ايجاد مي كنند؟
گاهي در زمان برگزاري امتحانات به دليل اضطراب و نگراني، شاهد افزايش يا كاهش قندخون خواهيد بود.
اطمينان پيدا كنيد كه وسايل مورد نياز براي اندازه گيري قندخون و نيزكربوهيدرات اضافي به همراه داريد. لازم است كه والدين تان احتمال نياز به دفع ادرار بيش از حد معمول و مصرف كربوهيدرات در حين انجام امتحان را به معلم شما يادآوري كنند.
در موقع رفتن به اردو چه بايد كرد؟
رفتن به اردو با شادي و فعاليت زيادي همراه است. مانند روزهاي ورزش، شركت در اردو نيز ممكن است سبب افت قندخون يا بالارفتن آن شود.
به ياد داشته باشيد كه در مورد تصميم خود در باره ي رفتن به اردو با والدين تان صحبت كنيد چرا كه ممكن است لازم شود مقادير انسولين و يا برنامه غذايي شما تغيير يابد.
به همراه داشتن وسايل لازم براي اندازه گيري قند خون، تزريق انسولين و گلوكاگون و مواد غذايي حاوي كربوهيدرات را فراموش نكنيد.
معلمين گرامي روي صحبت ما با شماست
اگر دانش آموز مبتلا به ديابت داريد بدانيد:
1- كودكان مبتلا به ديابت، ممكن است با يك ديگر متفاوت باشند.
انسولين، مقدارغذا، ورزش، بيماري، اضطراب و هر تغييري در برنامه روزانه ممكن است مقدار قندخون را تغيير دهند.
2- علائم افت قندخون در هر كودك ديابتي با كودكان ديگر متفاوتند.
3- موقعيت ويژه اين دانش آموزان را در نظر بگيريد.
گاهي لازم است علاوه بر ساعات تغذيه و به محض احساس افت قند خون حتي در ساعات درسي، كودك يك ماده حاوي قند ساده بخورد.
در بعضي موارد هم اگر كودك خوردن ميان وعده را فراموش كرد، اين وظيفه شماست كه به او يادآوري كنيد.
4- هرگز به دانش آموز خود برچسب نزنيد
هيچ گاه كودكي را با نام ديابتي از ساير دوستانش جدا نكنيد. اين كودكان تمايل دارند مانند ساير دانش آموزان كلاس با آنها رفتار شود.
5- دل سوزي نكنيد
اين كودكان به دل سوزي شما نياز ندارند بلكه مي خواهند آن ها را درك كنيد، بپذيريد و حمايت كنيد.
6- هميشه آماده باشيد
هميشه يكي از انواع قندهاي سريع الاثر را به همراه داشته باشيد، بخصوص هنگام ترك مدرسه مثلا” در گردش هاي علمي. بهترين شكل آن آب ميوه پاكتي است.
7- ازديگران كمك بگيريد
اگر كودك دچار افت قند شد هرگز او را تنها نگذاريد و در اين مواقع درصورت ترك كلاس نيز كسي را همراه او بفرستيد.
8- براي خروج كودك از كلاس سخت گير نباشيد
اجازه دهيد كودك در مواقع لازم به راحتي از دست شويي استفاده كند، چرا كه وي به دنبال افزايش قندخون تكرر ادرار پيدا مي كند و نيز مايعات بيش تري مي نوشد.
9- صبور باشيد
افزايش و كاهش قندخون ممكن است تمركز و ياد گيري كودك را كاهش دهد. تغيير در نمرات كودك ممكن است به همين دليل باشد پس گاهي لازم است مطالب را مجددا” برايش تكرار كنيد.
10- هم كاري يك اصل است
ارتباط خود را با والدين كودك و مربي بهداشت حفظ كنيد تا در مواقع لزوم بتوانيد كمك كنيد.
11- آگاهي توانايي است در ارتقاي آن بكوشيد.
سعي كنيد بيش از پيش در باره ديابت بياموزيد. افزايش مهارت شما درانجام كارهايي مثل اندازه گيري قندخون يا تزريق انسولين و گلوكاگون باعث مي شود كه كودك، والدين او و حتي خود شما احساس امنيت و آرامش بيش تري داشته باشيد.
منبع : پژوهـشکده علـوم غـدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهـران