عوارض ديابت چيست؟
بالا بودن قندخون در مدت طولاني سبب ايجاد عوارض و مشكلاتي در فرد ديابتي ميشود. بالا بودن قندخون ميتوانـد بـه قـسمتهـاي مختلف بدن مثل قلب و عروق و كليه صدمه برساند، كه قابـل پـيش گيري بوده و يا ميتوان روند آن را آهستهتـر نمـود. ديابـت بيمـاري مزمني است كـه توسـط شـما بـا كمـك گـروه پزشـكي، خـانواده و دوستانتان قابل كنترل است.
اين كتابچه براي توضيح مشكلات قلـب و عروقـي ناشـي از ديابـت تهيه شده است. شما ميتوانيد چيزهايي از آن ياد بگيريد كه با بهكـار بستن روزانه آن ها، سالم بمانيد و از بـروز مـشكلات قلبـي عروقـي ناشي از ديابت پيش گيري كنيد.
ديابت نهفته چيست؟
ديابت نهفته وضعيتي است كه در آن قندخون افزايش يافته اما به حـدي نيست كه به آن ديابت گفته شود. اغلب افرادي كـه در وضـعيت ديابـت نهفته هستند در طي10 سال به ديابت مبتلا ميشوند. در ايـن افـراد نيـز خطر بروز بيماريهاي قلبي و مشكلات عروقي افزايش مييابد. در ايـن افراد با انجام فعاليت بدني و كاهش وزن متوسط ميتوان ايجاد ديابت را به تأخير انداخت و خطر بروز اين عوارض را كاهش داد.
بيماريهاي قلبي و عروقي
بيماريهاي قلب و عروق علت اصلي مـرگوميـر و از عوامـل مهـم ايجاد ناتواني هاي افراد ديابتي هـستند. خطـر بـروز حـوادث قلبـي- عروقي در بيماران ديابتي 2 برابر افراد ديگـر اسـت. در حقيقـت 65 درصد بيماران ديابتي به علت اين عوارض (حوادث قلبي و عروقـي) جان خود را از دست ميدهند و تقريباً 70 درصد بيمـاران ديـابتي از افزايش خطر حمله قلبي در اثر ديابت آگـاه نيـستند. وقتـي شـما بـه بيماري ديابت مبتلا هستيد، يعني:
1 .شما 2 تا 4 برابر افراد ديگـر در معـرض خطـر بـروز حـوادث عروق مغز و حملات قلبي هستيد.
2 .احتمال مرگ شما به علت حمله قلبي بيشتر از كساني است كـه به ديابت مبتلا نيستند.
3 .خطر مرگ ناگهاني شما به علت حمله قلبي برابر افرادي اسـت كه يك بار حمله قلبي داشتهاند. اين است كه ديابـت را معـادل وجود بيماري قلبي ميدانند.
4 .مهم ترين علـت ايجـاد بيمـاريهـاي قلبـي- عروقـي، تـصلب شرايين است. تصلب شرايين سبب ميشود كـه سـرخرگهـاي گوناگوني كه به قسمتهاي مختلـف بـدن خـون مـيرسـانند، بهتدريج سختتر و تنگتر شوند و توانـايي آنهـا بـراي انتقـال اكسيژن و مواد غذايي به سلولهاي بدن كـاهش يابـد. عـواملي هستند كـه موجـب سـريع تـر شـدن فراينـد تـصلب شـرايين ميگردند و در صورت وجـود آنهـا احتمـال پيـدايش بيمـاري قلبي- عروقي افزايش پيدا ميكند.
خطر بروز حوادث قلبي- عروقي در بيماران ديابتي 2 برابر افراد ديگر است.
براي پيش گيري از پيدايش بيماريهاي قلبي- عروقي و مرگومير و عـوارض ناشـي از آنهـا، بايـد ايـن عوامـل خطـر را بـشناسيد و بـه توصيه هاي پزشكي توجه نماييد.
عوامل خطر براي بروز بيماريهاي قلـب و عـروق عبارتنـد از: سـن بالا، جنس مذكر، سابقه خانوادگي بيماري قلبي زودرس، فشار خـون بالا، افزايش چربي خون (به ويژه كلـسترول)، ديابـت قنـدي، سـيگار كشيدن، چاقي، كم تحركي (انجام ندادن فعاليت هاي بدني) و اخـتلال در انعقاد خون. زنان ديابتي نسبت به مردان ديابتي در معـرض خطـر بيشتري براي بروز اين عوارض هستند. يكي از عوامل خطرساز بروز بيماريهاي قلبي و حوادث عروقـي مغـز، داشـتن سـابقه خـانوادگي بيماري قلبي- عروقي است. اگر يك نفر از افراد خانواده شما سـابقه ابتلا به بيماريهاي قلبي- عروقي زودرس (در مـردان كمتـر از 55 و در زنان كمتر از 65 سال) را دارد شما در معرض خطر بيشتري براي پيدايش اين بيماري ها هستيد.البته شما نميتوانيد اين عامل خطرساز را تغيير دهيد اما ساير عوامل خطر را مي توانيد كنترل كنيد.
ديابت ايجاد تصلب شرايين و تنگ شدن سرخرگ ها را تسريع مـي كنـد. اين تنگي سبب تنگ شدن يا حتي انسداد مسبر جريان خون به قلب، مغـز و ساير قسمتهاي بدن و نهايتاً بروز حمله قلبي يا مغزي ميشود. با توجه به اين كه ديابت از جمله عوامل خطر بروز بيمـاريهـاي قلبـي- عروقـي است و معمـولاً بـا عوامـل خطـر ديگـر همراهي دارد (و گاهي شايد ايجاد كننـده آنها باشد)، مبتلايان به ديابت بايد بيش از ديگران مراقب سـلامت قلـب و عـروق خود باشند. پژوهشهاي پزشكي متعددي نـشان داده انـد كـه عوامـل خطـر قلبـي- عروقي درمبتلايان به ديابت نوع 2 شايع تر هستند.
بيماريهاي قلبي- عروقي را ميتوان به سه گروه عمده تقسيم كرد:
- بيماريهاي عروق كرونر قلب
- حوادث عروقي مغز
- بيماريهاي رگهاي محيطي
قلب و عروق چه كاري انجام ميدهند؟
قلب يك اندام عضلاني (به اندازه مشت گره كرده انسان) است كه در هر دقيقه بـه طـور متوسط 60 تا 100 بار ميتپد و خـون را در سراسر بدن به گردش درمـيآورد. بـا عمـل قلــب، اكــسيژن و مــواد غــذايي (خــون اكسيژندار) به اندامهـاي بـدن مـيرسـند و مواد زائد ناشي از فعاليتهاي سلول ها نيـز دفع مي شوند. به اين صورت كه قلب خـون را بـه داخـل رگهـاي بزرگي به نام سرخرگ تلمبه مي كند و از اين طريـق خـون بـه همـه اندام ها مي رسد. در هر اندام شاخههاي بـاريكي بـه نـام مـويرگ از سرخرگ ها جدا مي شوند كه مواد غذايي و اكسيژن موجود در خون از خلال ديواره نازك آن ها به سلولهاي بدن انتقال مي يابد. سـپس خوني كه مواد زائد سلولهاي بدن را دريافت كـرده اسـت از طريـق سياهرگ ها جمع آوري شده و به قلب باز مي گردد تا پس از تصفيه شدن در كبد و كليه و اكسيژن گيري در ريه، دوبـاره مـسير گردشـي خود در بدن را آغاز نمايد.
بيماريهاي عروق كرونر قلب
براي اين كه عضله قلب بتواند كار خود را به درستي انجام دهد بايـد موادغذايي و اكسيژن را از طريق مويرگ هـا از خـون دريافـت كنـد. خونرساني به عضله قلب توسط رگ هايي موسوم به «سرخرگهاي كرونر» صورت ميگيرد. هرچه قلـب فعاليـت بيـشتري داشـته باشـد (مثلاً هنگام فعاليتهـاي سـنگين يـا اضـطراب و تـنش)، بـه خـون بيشتري احتياج خواهد داشت. سرخرگهاي كرونر بايد بتواننـد ايـن افزايش نياز را تأمين كنند وگرنه سلولهاي عـضله قلـب بـا مـشكل روبرو خواهند شد.
تصلب شرايين و همچنين پيدايش لخته درون رگهاي كرونر سـبب ميشود كه خونرساني به سلولهاي عضله قلب كاهش يابد. در ايـن صورت عضله قلب با كمبود اكسيژن و مواد غذايي مواجه مي شـود. در نتيجة كمبود اكسيژن و مواد غذايي و انباشت مواد زائد در عـضله قلب، دردي پديد ميآيد كه به «درد قلبي» يا «آنژين صدري» معروف است. اگر سرخرگ كرونر بهطور كامل (بهوسيله تنگي شديد يا لخته خون) بسته شود، سلولهـاي قلبـي مربـوط بـه حـوزه آن سـرخرگ خواهند مرد كه به اين وضعيت «انفاركتوس يا سكته قلبي» ميگويند. گاهي نيز در اثر اختلال شـديد و گـسترده در كـاركرد عـضله قلـب، مرگ ناگهاني رخ ميدهد.
چه اقداماتي انجام دهيم تا با وجود مشكلات ديابتي سالم بمانيم؟
از برنامه غذايي كه توسط پزشك يا كارشناس تغذيه طـرحريـزي شـده است پيروي كنيد. همه وعدههاي غذايي را به موقع مصرف كنيد. به ازاي هر 1000 كالري، 14 گرم فيبر در رژيـم غــذايي مــصرف كنيــد. مقــدار فيبــر (سبزيجات) غـذا را بـه تـدريج افـزايش دهيد تا دچار مشكلات گوارشي نشويد.
حـداقل 5 روز در هفتـه هـر روز بـه مدت 30 دقيقه ورزش كنيد و با پزشكتان در مورد ورزشي كه براي شما مناسب تـر است مشورت نماييد. وزن مناسب خود را حفظ كنيد.
داروهـاي خـود را هـر روز سـر سـاعت مصرف كنيد.
قندخون خود را هر روز كنترل كنيد و آن را در دفترچـه مخـصوصي يادداشت كنيد. اگر2 تا 3 نوبت قندخون خيلي بالا و يا خيلـي پـايين داشتيد با پزشكتان در اين باره مشورت كنيد.
هر روز مسواك بزنيد و از نخ دندان استفاده كنيد. پاهايتان را روزانه از نظر قرمزي، ورم و …. كنترل كنيد.
سيگار نكشيد. اگر سيگاري هستيد آن را ترك كنيد.
با تيم پزشكي خـود در مـورد نحـوه تـرك سـيگار مشورت كنيد.
مصرف روزانه آسپيرين با مقدار كم خطر بروز حملات قلبـي و حـوادث عروقـي مغـز را در بــسياري از افــراد كــاهش مــيدهــد. مــصرف آســپيرين بــراي افــراد در معــرض خطــر بيماريهاي قلبي عروقي مانند بيمـاران ديـابتي و افـراد داراي فـشار خون بالا مفيد است. اگر علت خاصي براي عـدم دريافـت آسـپيرين (حساسيت به دارو، سابقه خون ريزي گوارشي، بيماري كبـدي و …) وجود دارد با تيم پزشكي خود مشورت كنيد.